Suy nghĩ về vĩ mô - phần 2

[ Suy nghĩ về vĩ mô - phần 2 ]

8. Việt Nam mình có câu nói : “Trâu bò đánh nhau, ruồi muỗi chết”. Có lẽ lo sợ cho viễn cảnh này mà anh Vũ Thành Tự Anh mới bảo câu hỏi “Việt Nam được hưởng lợi gì chiến tranh thương mại Mỹ - Trung?” không phải là câu hỏi đúng. Khi hai cường quốc này oánh nhau để sắp xếp lại trật tự thế giới, những được mất của một nước Việt bé nhỏ có thể lớn hơn rất nhiều. Vì các cường quốc này đều sở hữu vũ khí hủy diệt nên nhiều khả năng họ sẽ không đấu súng trực tiếp. Nhưng để tranh giành ảnh hưởng, có thể họ sẽ đấu súng ở các nước thứ 3 (Proxy War). Đó là số phận mà Việt Nam đã từng phải chịu trong chiến tranh lạnh khi Mỹ và Liên Xô xung đột.

9. Tôi thấy anh Vũ Thành Tự Anh và cựu bộ trưởng tài chính Mỹ Hank Paulson đều nói một ý rất quan trọng là cuộc xung đột này sẽ không kết thúc khi Mỹ Trung ngồi đàm phán và chấm dứt chiến tranh thương mại. Bởi lẽ mâu thuẫn cơ bản vẫn còn đó. Đó là mâu thuẫn giữa thế lực mới đe dọa vị trí số 1 của thế lực cũ - người đã đặt ra luật chơi cũ. Mâu thuẫn này có thể dẫn tới bi kịch mà Graham Allison gọi là “Bẫy Thucydides”. Thống kê trong vòng 500 năm qua cho thấy trong 16 lần xuất hiện mâu thuẫn này thì 12 lần dẫn tới chiến tranh. Có người nghĩ “Bẫy Thucydides” là khái niệm được phổ biến như vậy thì hai bên sẽ biết kiềm chế. Nhưng lãnh đạo hai nước cũng có thể nghĩ vì xác suất xảy ra xung đột rất cao nên tại sao ta không hành động trước để có lợi thế tốt hơn.

10. Sâu xa và đáng ngại hơn việc “sức mạnh của TQ đủ khả năng thách thức Mỹ” chính là khác biệt về văn hóa, về cách thức quản trị quốc gia và cách tiếp cận các vấn đề của hai phía. Ray Dalio nhận xét rằng văn hóa TQ đề cao tính cộng đồng còn văn hóa Mỹ(và phương Tây) đề cao tính cá nhân. Người TQ sẵn sàng hi sinh lợi ích cá nhân nếu điều đó là tốt cho tập thể, cho đại cục(Thiên An Môn?). Từ đó đất nước TQ được quản trị như một gia đình, từ trên xuống dưới(top down). Ngược lại, văn hóa Mỹ được quản trị theo kiểu bottom up, các ý kiến, các cá nhân được tự do cạnh tranh để tìm ra ý kiến nào, cá nhân nào là xuất sắc nhất.
Do đó nước Mỹ cố gắng hạn chế vai trò của chính phủ và đề cao vai trò của thị trường tự do. Nói như thời Tổng Thống Ronald Reagan là : “Trong cơn khủng hoảng hiện nay, chính phủ không phải là giải pháp cho các vấn đề. Chính chính phủ mới là vấn đề”.
Trong khi đó, nền kinh tế TQ hiện nay được gọi là State Capitalism. Nền kinh tế XHCN kiểu cũ tất nhiên đã chết cùng với sự sụp đổ của Liên Bang Xô Viết. State Capitalism là chế độ mà cả nhà nước và thị trường đều đóng vai trò khá lớn vào việc vận hành nền kinh tế. Tôi nghĩ chế độ này cũng không mới, nhờ nó mà nước Đức thời Hitler đã vượt qua đại khủng hoảng những năm 1930s và vươn lên trở thành nền kinh tế hùng mạnh nhất Châu Âu trước khi chiến tranh thế giới thứ hai xảy ra.

11. Cách thức điều hành kinh tế khác biệt góp phần dẫn tới khác biệt khá lớn trong cấu trúc thị trường tài chính. Tại TQ, để dễ kiểm soát, một vài ngân hàng với cổ phần chi phối của nhà nước gần như điều tiết hoàn toàn hoạt động tín dụng. Trong khi đó ở Mỹ, các hoạt động ngân hàng truyền thống kiểu này đóng một vai trò nhỏ hơn. Chức năng thị trường được chia sẻ nhiều hơn cho các công ty chứng khoán, các quỹ đầu tư, các công ty bảo hiểm, v.v.

Khác biệt trong văn hóa cũng dẫn tới cách tiếp cận khác nhau về vấn đề thông tin cá nhân. Mỹ và EU cho phép thông tin được tự do trao đổi xuyên biên giới. TQ và Nga thì lại muốn nhà nước phải kiểm soát thông tin(dẫn tới yêu cầu các công ty phải đặt máy chủ ở nước sở tại).

Tham Khảo:
Bài nói chuyện của anh Vũ Thành Tự Anh: https://theleader.vn/ts-vu-thanh-tu-anh-trien-vong-kinh-te-…
Bài phát biểu của bác Hank Paulson tại New Economic Forum vừa tổ chức tại Singapore: https://www.bloomberg.com/…/hank-paulson-opening-remarks-at…
Các bài viết gần đây của Ray Dalio: https://www.linkedin.com/…/ra…/detail/recent-activity/posts/
Sơn Tùng